Beleid op duurzaamheid en circulaire economie leiden steeds vaker tot vraag naar duurzame(re) producten en zo ook naar duurzame verkeersborden. De VNVF draagt graag proactief bij aan deze ontwikkeling. Daarom heeft de VNVF aan CE Delft opdracht gegeven een Verkeersborden-LCA-rekeningmethodiek te ontwikkelen om de duurzaamheid van de verschillende opties objectief te kwalificeren. Veel wegbeheerders blijken belangstelling te hebben in de resultaten.
1 Wat is duurzaam?
De vraag ‘Wat is duurzaam?’ kent vele antwoorden. Een goede definitie is dan ook nog niet zo eenvoudig. Definities van duurzaam, circulair, biobased, hernieuwbaar, recycling, etc. worden nogal eens door elkaar gebruikt en op verschillende wijzen geïnterpreteerd.
Voor het ontwikkelen van de VNVF Duurzaamheidsindex Verkeersborden zijn we begonnen met het vaststellen van de definitie van duurzaamheid. Graag delen we onze inzichten.
2 Maatschappelijk Verantwoord Inkopen – MVI (Duurzaam inkopen)
Op de site van Pianoo[1], staat een uitleg van Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI). Het betekent dat u, naast de prijs van de producten, diensten of werken ook let op de effecten van de inkoop op het milieu en de sociale aspecten. Vanuit deze perceptie is duurzaam inkopen gelijk aan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI) gesteld en kent het diverse thema’s en benaderingen. Relevante thema’s voor maatschappelijk verantwoord inkopen zijn:
- Internationale sociale voorwaarden;
- Social return;
- Milieuvriendelijk inkopen;
- Biobased inkopen;
- Circulair inkopen;
- Innovatiegericht inkopen;
- MKB-vriendelijk inkopen.
3 Benadering van duurzaamheid
Voor de bepaling, van de duurzaamheid van een product als een verkeersbord, zijn de genoemde thema’s niet allemaal even relevant. Bovendien geldt, naast de duurzaamheid van het product, ook nog de duurzaamheid van de processen, zoals productie, aanleg, beheer en onderhoud en verwerking na het einde van de levensduur.
Vanwege de doelstellingen van het kabinet bij monde van staatssecretaris Van Veldhoven: “De overheid moet in 2022 10 procent circulair inkopen”, heeft de VNVF zich primair gericht op duurzaamheid van de grondstoffen, en in het kader van de klimaatdoelstellingen, energie- en watergebruik. Zodra de VNVF de index publiceert kunt u per verkeersbordtype de prestaties op dit gebied duiden.
Maar daarmee is niet alles gezegd over de duurzaamheid van verkeersborden. Duurzaamheid van verkeersborden, en daarmee het duurzaam inkopen van verkeersborden, begint bij een bewuste benadering van de toepassing van bebording.
De Ellen MacArthur Foundation geeft een goede introductie: Film link.
Figuur 1 Outline of a circular economy by Ellen MacArther Foundation – Klik hier voor meer informatie
Met de opkomst van biobased materiaal als dragermateriaal, moeten we onderscheid maken tussen de biologische hernieuwbare grondstoffen, en de materialen van ‘eindige grondstoffen’. Voor een verdere strategische beslissing kan men uitgaan van de 9R methodiek.
De toepassing van een duurzame benadering van ‘eindige grondstoffen’ volgens de 9R methodiek volgens de Ellen MacArthur Foundation:
| Principe 1. Product slimmer maken en gebruiken | R0 | Refuse | Product overbodig maken door van z’n functie af te zien. Een betere weginrichting of logische route spreek vaak voor zich en daardoor zijn minder borden nodig. |
| R1 | Re-think | Productgebruik intensiveren door bijvoorbeeld producten te delen of multifunctionele producten te gebruiken. Dit kan door regionale samenwerking of door het inhuren van materieel voor tijdelijke toepassingen.
Zorgen voor goed onderhoud van verkeersborden zorgt voor verlenging van de levensduur. Na het niet toepassen van een verkeersbord is dit de belangrijkste bijdrage aan het duurzaam gebruik van verkeersborden. |
|
| R2 | Reduce | Product efficiënter fabriceren door minder grondstoffen en materialen in het product te gebruiken. Dit hebben de fabrikanten de afgelopen jaren al ver doorgevoerd.
Het gebruik van hernieuwbare grondstoffen is tevens een goed alternatief dat zorgt voor reductie van grondstofuitputting. Biobased producten van bamboe zijn opgenomen in de VNVF Duurzaamheidsindex. |
|
| Principe 2. Levensduur verlengen |
R3 | Re-use | Hergebruik van afgedankt, maar nog goed product, in dezelfde functie door een andere gebruiker of op een andere locatie. Dit kan door regionale samenwerking of als dienst van een aannemer of leverancier. Vraag er eens naar, maar let wel op de kwaliteit. |
| R4 | Repair | Opknappen en/of moderniseren van oude(re) producten | |
| R5 | Refurbish | Opknappen en moderniseren van oud product. Voor verkeersborden is dit mogelijk bij het hergebruik van dragers die worden voorzien van een nieuwe signface. Deze producten zijn meegenomen in de VNVF Duurzaamheidsmatrix. | |
| R6 | Re-manufacture | Onderdelen van afgedankte producten gebruiken in een nieuw product met dezelfde functie. | |
| R7 | Re-purpose | Afgedankt product, of onderdelen daarvan, gebruiken in een nieuw product met andere functie. Dit is voor aanschaf van nieuwe verkeerborden niet relevant. | |
| Principe 3. Nuttig toepassen van materialen | R8 | Re-cycle | Materialen verwerken tot dezelfde (hoogwaardige) of minder (laagwaardige) kwaliteit. Verkeersborden van gerecycled aluminium (Cradle 2 Cradle) zijn meegenomen in de VNVF Duurzaamheidsmatrix. |
| R9 | Re-cover | Verbranden van materialen met energieterugwinning. |
Naast de productie en mogelijkheden aan het einde levensduur, is de lengte van de levensduur een belangrijke duurzaamheidsfactor: hoe langer het product gebruikt wordt, hoe lager de energie en materiaallast is.
4 Verkeersveiligheid en levensduur
Verkeersborden zijn er eerst en vooral voor de verkeersveiligheid. Waarschijnlijk is deze functie het meest duurzaam van alles. Naast een correcte toepassing, plaatsing en onderhoud bepaalt de kwaliteit van het retroreflecterende beeldvlak de veiligheid. Alle dragers die op dit moment op de markt zijn, hebben een levensduur die langer is dan de levensduur van de retroreflecterende folie. Op dit moment bepaalt de kwaliteit van de folie de levensduur van het verkeersbord.
Na afloop van de garantietermijn garanderen de leveranciers niet langer dat het beeldvlak voldoet aan de gestelde Europese en NEN normen voor retroreflectie, wat kan leiden tot verkeersonveilige situaties. Weet u of alle verkeersborden nog wel aan de veiligheidseisen voldoen? Betekent dit dat borden ouder dan de garantietermijn niet meer aan de normen voldoen? Dat kunt u vaststellen door periodiek een schouw uit te voeren.
5 Schouw en onderhoud
De kwaliteit van een verkeersbord, en daarmee de verkeersveiligheid, is afhankelijk van verschillende factoren. De juiste toepassing en plaatsing, beschadigingen en bekladdingen zijn nog eenvoudig vast te stellen. Echter, het vaststellen van retro-reflectiewaarde en kleur vraagt om metingen volgens een standaard schouwprotocol.
Uit een inventarisatie blijkt dat veel verkeersborden niet meer aan de retro-reflectiewaarde voldoen. Niet alleen voldoen veel verkeersborden niet aan de vastgestelde norm, omdat deze lang uit de garantieperiode zijn, maar met name door slecht onderhoud zijn borden vaak vervuild en sneller verouderd. Helaas komt dit ook voor bij borden die nog niet zo lang in gebruik zijn.
“Goed onderhoud draagt bij aan verkeersveiligheid”
Volgens de VNVF Onderhoudsvoorschriften Verkeersborden dienen verkeersborden ten minste een maal per jaar gereinigd te worden.
Naast terugloop van de retroreflectiewaarden zien we ook andere problemen. Met name bij oudere verkeersborden constateren we scheefstand, bekladding, groene aanslag, etc. Allemaal problemen die voortkomen uit achterstallig onderhoud. Dit leidt tot vroegtijdige vervanging, en daarmee tot een kortere levensduur, en daarmee een reductie van de duurzaamheid, van de verkeersborden.
6 Steeds duurzamer…
Met de introductie van de Ultimate Signing™ standaard was er al een verbetering van de duurzaamheid ten opzichte van de traditionele verkeersborden. Met de komst van alternatieve duurzame dragers maakt de verkeersbordenbranche een grote duurzame stap voorwaarts. De VNVF Duurzaamheidsindex Verkeersborden biedt een objectief en onafhankelijke LCA methodiek voor vergelijking van de duurzaamheidspresentatie van de verschillende verkeersborden. Voor meer informatie zie VNVF DuurzaamheidsIndex